Sıtma, enfekte dişi Anopheles cinsi sivrisineklerinin ısırması yoluyla insanlara bulaşan parazitlerin neden olduğu, halk sağlığını tehdit eden, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Bunun yanında kan yoluyla, enjektör veya iğnelerin ortak kullanımıyla, doğumda anneden bebeğe bulaş yoluyla da hastalığa sebep olduğu bildirilmiştir. İnsanlarda sıtmaya neden olan 5 parazit türü vardır ve bu türlerden 2’si - Plasmodium falciparum ve Plasmodium vivax - en büyük tehdidi oluşturmaktadır.
2007 yılında Dünya Sağlık Asamblesinde üye devletler tarafından 25 Nisan “Dünya Sıtma Günü” olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda her yıl sıtma hastalığının önlenmesi ve kontrolüne yönelik çalışmaların devamlılığına olan ihtiyacı vurgulamak ve toplumun hastalık ile ilgili bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla dünya genelinde çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, 2021 yılında Dünya genelinde yaklaşık 247 milyon sıtma vakası görüldüğü ve 619 bin sıtma nedenli ölümler olduğu bildirilmiştir. Ayrıca 5 yaş altı çocuklar sıtmaya karşı en savunmasız grup olup bu yaş grubundaki ölümlerin yaklaşık %80’inden sorumludur.
Sıtma dünyada önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etse de ülkemizin de dahil olduğu DSÖ Avrupa Bölge Ofisine bağlı ülkelerde 2000’li yılların başından itibaren vaka sayılarında ciddi düşüşler izlenmeye başlanmış ve 2015 yılında DSÖ Avrupa Bölgesinde yer alan ülkelerin hiçbirinden yerli sıtma vaka bildirimi olmamıştır.Ancak DSÖ; sıtma endemik bölgelerden Avrupa Bölgesine sürekli vaka girişi olduğuna dikkat çekerek bu durumun Avrupa Bölgesinde sona eren sıtma bulaşının yeniden başlamasına sebep olabileceğini vurgulamaktadır.
Sağlık Bakanlığı’nın “Sıtma Eliminasyon Programı” çerçevesinde yürüttüğü çalışmalarla ülkemizde yerli sıtma bulaşı sona erdiği, ancak hâlen yurtdışı kaynaklı vakalar tespit edilmeye devam ettiği, her yıl ortalama 200-250 yurtdışı kaynaklı sıtma vakası görüldüğü bildirilmektedir. Ülkemizde sıtma etkenini nakleden Anofel türü sivrisineklerin bulunması, düzensiz göçmenler, ülkemizin sıtmanın yayılabileceği subtropikal bölgede yer alması ve iklim değişikliği nedeniyle ortalama hava sıcaklıklarında gözlenen artışlar, sıtmanın endemik olduğu ülkelere seyahat edenlerin ve bu bölgelerden gelenlerin sayısının artması nedeniyle hastalığın tekrar yayılma riskini gündeme getirmektedir.
Sıtma tanısı konulan bireylere sıtma tedavi ilaçları Bakanlığımız tarafından ücretsiz olarak temin edilmektedir. Hastalığa karşı hâlihazırda onay verilmiş bir aşı bulunmamaktadır. Bu nedenle sivrisinek sokmalarına karşı kişisel korunma, hastalığın önlenmesinde ilk savunma hattı niteliğinde. Sıtma hastalığının endemik olduğu bölgeye seyahat edecek kişilerin, seyahatten en az 15 gün önce hastalığa koruyucu ilaç kullanımı önerilmektedir ve Bakanlığımıza bağlı Seyahat Sağlığı Merkezlerinde ücretsiz olarak verilmektedir. Ayrıca seyahat esnasında;
- Uzun kollu gömlek ve pantolon gibi vücutta açık yer kalmayacak şekilde mümkün olduğunca kapalı kıyafetlerin giyilmesi tercih edilmeli,
- Konaklamak ve dinlenmek amacıyla kliması olan kapalı yerlerde veya kapı ve pencerelerinde sineklik olan yerlerde kalınmalı. Eğer gece dışarıda kalınacaksa cibinlik altında uyunmalı,
- Gebe ve emziren kadınlar, güvenliği kanıtlanmış, Sağlık Bakanlığı ruhsatlı ve onaylı sivrisinek kovucular kullanılmalı,
- Bebeklerin ve çocukların korunması amacıyla bebek arabalarında sivrisineklerden korunmayı sağlayıcı tedbirler alınmalı,
- Sıtmadan koruyucu ilaç hekim tarafından önerilen dozda ve sürede kullanılmalıdır.
Seyahat dönüşü; baş ağrısı, halsizlik, yorgunluk, abdominal rahatsızlık, kas ve eklem ağrısı şikâyetleri olması durumunda koruyucu ilaç kullanılmış olsa dahi en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulması son derece önemlidir.